Masallı rayonu.
Ümumi məlumat.
Ölkə: Azərbaycan.
Status: Rayon.
Daxildir: Lənkəran iqtisadi rayonu.
Bələdiyyələr: 106 bələdiyyə.
İnzibati mərkəzi: Bakı.
Yaranma tarixi: 1930-cu il.
İcra Hakimiyyətinin başçısı: Hüseynov Rəfil İsrafil oğlu.
Rəsmi dil: Azərbaycan.
Əhali (2014): 211 951 nəfər.
Milli heyət: azərbaycanlılar, talışlar.
Dini tərkibi: İslam.
Ərazinin sahəsi: 721 km2.
Dəniz səviyyəsindən hündürlük: • Ən yüksək nöqtə - 917 mm.
• Ən aşağı nöqtəsi - 26,5 mm-dir.
Masallı - azərbaycanın cənub-şərqində, Masallı rayonunun inzibati mərkəzidir.
Lənkəran ovalığında, Viləşçay çayının üzərində Masallı dəmir yolu stansiyasından 18 km məsafədə, Bakıdan 259 km məsafədə yerləşir.
Lənkəran, Lerik, Yardımlı, Cəlilabad, Neftçala rayonları ilə həmsərhəddir.
Rayon şərqdən Xəzər dənizi, qərbdən Talış dağları ilə əhatə olunmuşdur.
Masallı qədim qalaları, Yanardağı, İstisu, meşələri, nadir bitkilərlə zəngin büllur bulaqları ilə diqqəti cəlb edir.
Masallının Təbiəti.
Masallı - azərbaycanın qeyri adli koloritli və hər cəhətdən maraqlı bir guşəsidir.
Masallı rayonunun ərazisi Lənkəran, Lerik, Yardımlı, Cəlilabad, Neftçala rayonları ilə həmsərhəddir.
Rayon şərqdən Xəzər dənizi ilə yuyulur, qərbdə Talış dağlarına, Burovar silsiləsinə keçir.
Burada iqlim subtropikdir.
Ərazinin hündürlüyü 917 m-ə çatır. Yanvar 2,5 C, iyul 25,6 C orta temperatur.
İllik yağıntının miqdarı 600-800 mm — dir.
Ən böyük çayı olduğunu, Viləş çayı.
Rayonun dağlıq hissəsində Hirkan tipli enliyarpaqlı meşələr — şabalıd, vələs, vələs, fıstıq, ambur, samşit Hirkan, xurma, Qafqaz, müşmula, Hirkan, danay və s. meşələri vardır.
Meşələrinin ümumi sahəsi rayonunun 16,9 min ha bərabərdir.
Unikal tarixi abidələr, mənzərəli və təkrarolunmaz təbiət və yerli sakinlərin qonaqpərvərliyi sayəsində bu region daim özünə çoxlu turist cəlb edir.
Masallı rayonu regionun əsas nəqliyyat arteriyası - Azərbaycanın paytaxtından cənuba, İrana gedən yol boyunca yerləşir.
Rayonun sərhədlərindən biri Xəzərin dəniz sahili, digəri Talış dağlarıdır.
Rayon ərazisindən axan Viləş, Tatyan, Alvadi-çay, Matara və s.çayları Xəzər dənizinə tökülür.
Masallının Tarixi.
Masallının çox qədim tarixə malikdir.
Aparılan arxeoloji qazıntılar, elmi və yazılı mənbə göstərir ki, Masallı rayonu ərazisində qədim insanlar 15-20 min il bundan əvvəl yaşamışlar.
Görkəmli tarixçi Abbasqulu Ağa Bakıxanovun "Gülüstan-İrəm" (1841), Mirzə Seyidəli Kazımbəy oğlunun "Cavahirnamə Lənkəran" (1896), Mirzə əhməd Mirzə Xudaverdi oğlunun "Axbarnamə" (1882) əsərində, eləcə də Avropa və rus səyyahlarının yazıları və qeydləri sırasında qiymətli məlumatlar verilmişdir.
Antik dövrdə Masallı rayonu Midiya, Midiya - Atropatena, daha sonra Qafqaz Albaniyasının Xəzər dairəsinin tərkibində, XVI əsrdən XVIII əsrin ortalarına qədər Səfəvilər dövlətinin tərkibində, XVIII əsrin ortalarından Talış xanlığının tərkibində olmuşdur.
XIX əsrin ortalarında Astara, Lənkəran, Lerik, Masallı, Yardımlı və Cəlilabad rayonlarının ərazisi Lənkəran quberniyası adlanırdı.
8 avqust 1930-cu ildə Masallı aqrar rayonu yaradıldı və Masallı adı respublikanın xəritəsinə rayonun mərkəzi kimi daxil oldu.
Masallı rayonunun tarixinin güzgüsü 1952-ci ildən Hişkədərə kəndində fəaliyyət göstərən tarix-diyarşünaslıq muzeyidir.
Muzeyin yaradıcısı mərhum əməkdar müəllim Rəhim Tağıyev idi.
Muzeyin paleontologiya, etnoqrafiya, numizmatika, arxeologiya şöbələrində 19 mindən çox qiymətli eksponat vardır.
Ərkivan, Hişkədərə, Boradigar, Tatyan, Hacıtəpə, Şəhriyar, Xırmandalı, Mahmudavar, Bambaşı, Çaxırlı, Ərəb, Qızıllaqaç, Qəriblər, Oncağala, Köhnə Alvadı kəndlərinin yaxınlığında qədim şəhərlər, qalalar, kurqanlar, türbələr tapılmışdır.
Həmin ərazilərdən tunc, dəmir, antik dövr və orta əsrlərə aid əşyalar toplanmışdır.
Masallı ərazisi 168 qədim abidələri, qalaları, sarayları, məbədləri, hamamları, bulaqları olan bir yerdir.
Onların 51 - i tarixi və memarlıq abidələridir, 70 - i arxeoloji abidələrdir, qalanları isə XX əsrin abidələridir
Masallı haqqında video.